De ooievaar bij een geboorte: waar komt het vandaan?

De ooievaar als symbool bij de geboorte van een baby

‘Waar komen baby’s vandaan?’ Op deze vraag krijgen kinderen vaak het antwoord ‘van de ooievaar!’ Waarom wordt de ooievaar eigenlijk gezien als de brenger van baby’s? En waarom staat de ooievaar symbool bij de geboorte van baby’s? Om deze vragen te beantwoorden moeten we kijken naar de Griekse mythologie, de Middeleeuwen en naar Duitsland.

De ooievaar in de Griekse mythologie

Heel lang geleden werd al in de Griekse mythologie een verband gelegd tussen de ooievaar en vruchtbaarheid. Gerana, koningin van de Pygmeeën, had de Griekse godin Hera volgens de mythologie boos gemaakt. Omdat de Pygmeeën in oorlog waren met de ooievaars nam Hera wraak door Gerana te veranderen in een ooievaar. Als ooievaar probeerde Gerana haar eigen baby te ontvoeren, wat niet lukte. In de Griekse mythologie waren ooievaars dus geen lieverdjes. ze stalen baby’s in plaats van dat ze baby’s kwamen brengen!

De ooievaar in de Egyptische mythologie

Volgens een andere mythologie, de Egyptische mythologie, werd de ziel van een mens in verband gebracht met een ooievaar. Dit was vaak een ooievaar met een menselijk hoofd. Door de jaarlijkse trek van de ooievaars dachten de Egyptenaren dat de terugkeer van de ooievaar de terugkeer van een ziel betekende.

De ooievaar in de Middeleeuwen

Tijdens de Middeleeuwen werd de terugkeer van de ooievaar als teken van het begin van de lente gezien. De donkere dagen waren voorbij en boeren konden hun land weer gaan bewerken. Ook stond in veel culturen de ooievaar symbool voor het gezin en monogamie. Men dacht dat ooievaars hun hele leven bij dezelfde partner bleven en dus monogaam waren. Ondertussen weten we dat ooievaars terugkeren naar hetzelfde nest, maar niet altijd naar dezelfde partner.

De ooievaar bij geboorte in Duitsland

Volgens Duitse overlevering (ook rond de Middeleeuwen) zouden ooievaars baby’s in hun snavel, in een mandje of op hun rug naar gezinnen brengen. De baby’s werden door de ooievaars in moerassen en grotten gevonden. Ze werden daarna aan de moeder gegeven. Toekomstige ouders konden ooievaars laten weten dat ze een kinderwens hadden door in huis snoepgoed op de vensterbank te leggen.

Tijdens deze periode is de benaming ‘ooievaar’ overigens ook ontstaan. Letterlijk betekent dit ‘‘geluksdrager’ als je in het oud Hoogduits het woord ‘ooievaar’ ontleedt. Je krijgt dan namelijk in het Hoogduits ‘Ot’ wat lijkt op ‘ooie’ en ‘vaar’ wat in het Hoogduits lijkt op ‘baren’ of ‘dragen’.

Volgens een ander verhaal, rond de 18e eeuw, werd verteld dat ooievaars baby’s uit kinderputten haalden. Ouders vertelden hun oudere kinderen dat de moeder haar baby zelf uit een kinderput haalde. Zelfs in Nederland werd dit verhaal verteld en waren er o.a. in Groningen kinderputten. Moeders gingen hier met hun kinderen heen om de baby’s in de put eten te geven. Deze verhalen klinken nogal vreemd, maar in de 18e en19e eeuw werd er niet openlijk over de geboorte en seksualiteit gesproken.

De ooievaar bij geboorte in Nederland

Als je kijkt naar Nederland is de ooievaar eigenlijk pas populair geworden bij de geboorte van prinses Juliana (in 1909). De familie ontving toen een heel bijzonder geboortekaartje. Op het geboortekaartje stond Paleis Noordeinde met een ooievaar en een nest met daarin een baby. Op de afbeelding belt de ooievaar met Koningin Wilhelmina, waarbij de ooievaar vertelt dat hij een kindje heeft meegenomen. In Den Haag stond de ooievaar al langer symbool voor de stad. Dit komt onder andere door de vele ooievaars die door de eeuwen heen in Den Haag nesten hadden.

De ooievaar als symbool bij de geboorte bestaat dus eigenlijk nog niet heel lang in Nederland, als je dit vergelijkt met de historie in Europa. Ouders vonden het in de 18e en 19e eeuw lastig om met hun kinderen te praten over baby’s en de geboorte. Hierdoor ontstonden verschillende verhalen. Zo vertelden ouders dat kindjes uit de rode of witte kool kwamen. Dit werd later het verhaal van de ooievaar.

Tegenwoordig is niet alleen de ooievaar bij een geboorte populair om in de tuin te zetten of aan het raam te hangen, ook andere dieren winnen terrein. Naast dieren is het ook leuk om een wegbewijzering in de tuin te zetten bij de geboorte of alleen de naam met een geboorte-element. Zo kun je altijd op originele wijze de geboorte van je baby vieren!